آشنایی با طراحی آشپزخانه یک ساختمان مسکونی
طراحی آشپزخانه: آشپزخانه فضایی است که سه فعالیت اصلی نگهداری و آمادهسازی مواد غذایی، شستن مواد غذایی و ظروف و طبخ غذا، در آن انجام میشود. در کنار این سه کار اصلی، فعالیتهای دیگری نظیر غذا خوردن، شستن و خشک کردن لباس و غیره نیز ممکن است در این فضا صورت پذیرد.
برای عملی شدن سه فعالیت اصلی آشپزخانه، سه وسيله مهم یخچال و فریزر، لگن ظرفشویی، سینک و اجاقگاز مورد نیاز است. هر یک از این سه وسیله به محدودهای در پیرامون خود به منظور انجام کار و حرکت احتیاج دارند. لذا این سه وسیله در کنار هم جا داده نمیشوند، بلکه با فاصلهای مناسب از یکدیگر قرار میگیرند.
اگر محل استقرار این سه وسیله را با خطی فرضی به هم وصل کنیم، غالبا مثلثی شکل میگیرد که اصطلاحا به آن مثلث کار آشپزخانه میگویند. به منظور در نظر گرفتن فاصلهای معقول و مناسب در بین این سه وسیله اصلی، خوب است یخچال و سینک و گاز در جایی از آشپزخانه و به نحوی استقرار یابند که محیط مثلث کار، اندازهای در حدود ۴/۸۰ تا ۶ متر را داشته باشد.
محل قرار گیری یخچال، اجاق گاز و سینک ظرفشویی
در این حالت اولا این سه وسیله کاملا مجاور یکدیگر قرار نگرفته و مزاحمتی برای محدوده کاری هیچ یک به وجود نمیآید. ثانیا فاصله بین آنها، چنان زیاد نمیشود که باعث رفتوآمد اضافی و خستگی فرد در آشپزخانه گردد.
یخچال و فریزر محل نگهداری مواد غذایی است. این مواد از بیرون خریداری شده و به داخل آشپزخانه آورده میشوند. بنابراین خوب است که اولا آشپزخانه در ارتباط نزدیکی با ورودی خانه و پارکینگ طراحی شود. ثانیا بهتر است یخچال و فریزر را در محلی نزدیک به ورودی آشپزخانه جای داد تا در کوتاهترین فاصله بتوان مواد غذایی را در داخل آنها قرار داد.
ضمنا در انتخاب محل يخچال و فریزر باید به نحوه باز شدن در آنها و وجود فضای کافی در پشت در، و همچنین به وجود فضای عبوری کافی در جلوی در باز یخچال و سد معبر نکردن توجه کافی داشت.
کاربرد لگن ظرفشویی (سینک) در آشپزخانه
لگن ظرفشویی، در طرحها و اندازههای مختلف ساخته شده و برای شستن ظروف، سبزی، میوه و سایر مواد غذایی از آن استفاده میگردد. برای تأمین آب در شیر لگن، لازم است محل انشعاب لوله آب در زیر آن پیشبینی شود. از این لولهکشی میتوان برای سایر وسایلی که نیازمند به آب هستند نظیر ماشین ظرفشویی و لباسشویی نیز استفاده کرد.
به این ترتیب خوب است که سه وسیله نیازمند آب (سینک، ماشین ظرفشویی و لباسشویی) در نزدیکی هم قرار گیرند تا اولا طول لولهکشی آب به حداقل ممکن خود کاهش یابد. ثانيا لولههای تخلیه فاضلاب آنها در یک لوله اصلی جمع گردد.
معمولا از سینک به صورت سرپایی و در طول مدت زمان لازم برای ظرفشویی استفاده میشود؛ لذا بهتر است در بالای آن پنجرهای رو به بیرون طراحی شود تا فرد مشغول به کار با تماشای چشمانداز، محیط را کمی خوشآیندتر احساس نماید.
ضمنا چون سینک و اطرافش خیس است، عبور جریان هوا و تابش آفتاب حاصل از پنجره، به خشک شدن سریعتر آن کمک میکند. در این حالت جا دارد که به طراحی پنجره بالای سینک دقت کافی مبذول شود تا باز شدن آن با مشکلی (نظير ارتفاع شیر آب، پرده جلوی پنجره، جاظرفی بالای سینک و …) روبهرو نشود.
کاربرد اجاق گاز در آشپزخانه
اجاق گاز که به منظور پختوپز غذا مورد استفاده قرار میگیرد، نباید در مجاورت یخچال، سینک و یا پنجره قرار گیرد؛ بلکه بهتر است از هر دو طرف با کابینت همجوار باشد تا محدوده کاری مناسبی را در اطراف خود داشته باشد. پخت غذا سبب ایجاد بو، دود و بخار میشود و لازم است که برای هدایت و خروج آنها به بیرون از آشپزخانه، از دو روش تهویه طبیعی (باز نمودن پنجره و برقراری جریان هوا) و مصنوعی (نصب هود در بالای اجاق برای مکش) مدد گرفت.
اجاق گاز را نباید در زیر و یا در مسیر مستقیم جریان هوا قرار داد، زیرا این عمل هم میتواند سبب خاموش شدن شعله اجاق و پخش گاز در فضای آشپزخانه شود و هم باعث سرایت آتش به نقاط دیگر و موجب آتشسوزی گردد.
از آنجا که سمت شمال خانه معمولا در سایه قرار داشته و از تابش آفتاب و گرمای حاصل از آن بهره چندانی ندارد، نسبت به جبهه جنوب خانه که از این شرایط کاملا بهرهمند است، سردتر میباشد. لذا در اصطلاح جبهه جنوب را جبهه گرم و در مقابل جبهه شمال را جبهه سرد خانه میگویند.
معماران معمولا آشپزخانه را در چه جبههای طراحی میکنند؟
معماران معمولا آشپزخانه را در جبهههای گرم خانه، مثل ضلع جنوبی طرح نمیکنند؛ زیرا در این حالت گردش هوای درون خانه که از جبهه گرم به طرف جبهه سرد یعنی از ضلع جنوب به طرف شمال برقرار میشود، هوای گرم، بو و بخار آشپزخانه را در کل خانه پخش میکند. حال اگر در خانهای این حالت وجود داشت و شما در بازسازی میخواستید آن آشپزخانه را به صورت باز طراحی کنید، به پدیدار شدن این مشکل در خانه دقت داشته باشید.
خوب است در آشپزخانه میز کوچکی نیز برای کار پاک کردن مواد غذایی، خرد کردن گوشت و سبزی، آمادهسازی مواد در سینی برای پخت داخل فر و … پیشبینی گردد. از این میز میتوان برای صرف غذای خانواده نیز استفاده کرد. چنانچه این میز در وسط آشپزخانه قرار دارد، بهتر است خارج از محدوده مثلث کار باشد تا محل آن اشغال نگردد.
به این ترتیب غذاخوری خانوادگی در داخل آشپزخانه واقع شده و برای بردن غذا و برگشت ظروف خالی، مسیری طی نمیشود. اما اگر غذاخوری خانواده در داخل آشپزخانه پیشبینی نمیشود، لازم است که با آشپزخانه رابطه نزدیکی داشته باشد.
فضاهای مرتبط با آشپزخانه ساختمان مسکونی
نشیمن، پذیرایی و غذاخوری مهمان نیز از دیگر فضاهایی هستند که خوب است به نوعی با آشپزخانه در ارتباط باشند، تا رفتوآمدهای لازم برای پذیرایی به راحتی انجام پذیرد. برخی از خانوادهها به رابطه نزدیک آشپزخانه با نشیمن و مخصوصا به وجود دید از آشپزخانه به تلویزیون نیز علاقه مندند.
رابطه نزدیک آشپزخانه با حیاط یا فضای باز خانه و پیشبینی فضای نیمهبازی در حد واسط آن دو، سبب میشود که امکان غذاخوردن در فضای باز در مواقع مناسب امکانپذیر باشد. این رابطه در صورت وجود ماشین لباسشویی در آشپزخانه، برای بردن لباسهای شسته شده به فضای باز و پهن کردن آنها زیر آفتاب نیز مفید است.
خانوادههای ایرانی معمولا غذا را به سه صورت نشسته بر دور سفره گسترده برروی زمین، جمع شدن در پشت میز غذاخوری و یا پیشخوان آشپزخانه (open) صرف میکنند.
به هر حال در هنگام طراحی، باید به فضای لازم جهت پهن کردن سفره و نشستن افراد در پیرامون آن و حاشيه عبوری پشت سرشان و یا ابعاد میز و صندلی و فاصله لازم برای مسیر حرکت پشت صندلیها، به عبارتی به ابعاد، اندازه و تناسب فضای غذاخوری توجه کافی داشت. همچنین خوب است بین محل غذاخوری و آشپزخانه اختلاف سطح وجود نداشته باشد تا برای رفتوآمد افراد در بین این دو فضا مشکلی به وجود نیاید.
آشنایی با فضای غذاخوری یک واحد مسکونی
غذاخوری فضایی است که خانواده برای صرف غذا از آن استفاده میکند. خوب است این فضا به آشپزخانه نزدیک باشد تا آوردن غذا و وسایل غذاخوری بر سر سفره و یا میز و جمع کردن آنها راحتتر باشد و غذا هم به صورت گرمتری میل شود. به همین دلیل است که معمولا غذاخوری خانواده در گوشهای از آشپزخانه و یا در فضای جداگانهای نزدیک به آن طراحی میشود.
برخی از خانوادهها غذا را هم در همان نشیمن خانوادگی خود صرف میکنند. در بعضی از خانهها، محل غذاخوری خانواده و مهمان در یک جا قرار دارد. اما در برخی از خانهها این دو فضا از هم جدا هستند؛ در این حالت لازم است محل مجزایی برای غذاخوری مهمان طراحی شود. خوب است که در طراحی غذاخوری مهمان به رابطه نزدیک آن با فضای پذیرایی و آشپزخانه توجه شود.
منابع مورد استفاده در مقاله
- دفتر برنامه ريزي و تأليف آموزش هاي فنيوحرفه اي و كاردانش، برنامه درسي رشته معماري داخلي، ۱۳۹۳.
- آريانژاد، پرستو، طراحي معماري، تهران، شركت چاپ و نشر كتاب هاي درسي ايران، چاپ سوم، ۱۳۹۴.
- پانرو، جولیوس، زلینگ، مارتین، ترجمه محمد احمدینژاد، ابعاد انسانی و فضاهای داخلی، کتاب مرجع استانداردهای طراحی، تهران، نشر خاک، چاپ دوم، پائیز ۱۳۸۶.
- حاجی قاسمی و دیگران، گنج نامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: خانه های کاشان، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۷۵.
- حاجی قاسمی و دیگران، گنج نامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: خانه های یزد، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی و انتشارات روزنه
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!!