نور و صدا در اقلیم و تاثیر آن در معماری
تاثیر گذاری نور و صدا در اقلیم و روش های به کارگیری مناسب آنها در ساختمان به روش زیر است
5 جهت مختلف نورگیری ساختمان
- نور جناح جنوبی: نوری که ازلحاظ شدت در طول روز تغییرات زیادی دارد.
- نور جناح شمال: این نور علیرغم آنکه شدتش پائین است ولی شدت آن کم‌وزیاد نیست (نور داخل کتابخانه و کلاس).
- نور شرق: نور شرق در صبح زننده و تیز و بعد از صبح شدتش کم می‌شود.
- نور غرب: نور غرب فقط در غروب آفتاب شدت مناسبی دارد.(نور خوبی نیست).
- نور از طریق پاسیو: نور از طرق مختلف با ترکیبات متفاوت وارد می‌شود.
- نکته: بهترین روش ورود نور به ترتیب (نور شمال، نور جنوب و سپس نور پاسیو) است.
- نکته: روش پخش نور در استادیوم مستقیم و گسترده و در کتابخانه‌ها، غیرمستقیم یکنواخت است.
تأثیرات ناشی از نور در معماری داخلی یک فضا
الف. تغییر وسعت محیط با استفاده از نور
شما می‌توانید به‌وسیله نور، فضایی را وسیع‌تر و یا کوچک‌تر نمایش دهید. برای این منظور کافی است نورپردازی‌ها را بر روی دیوارها و کنج‌های محیط انجام دهید. به‌این‌ترتیب اطراف محیط روشن‌تر از مرکز شده و بزرگ‌تر جلوه می‌کند. حال‌آنکه به‌عنوان‌مثال اگر در نورپردازی یک اتاق نشیمن تنها به منبع نورایی برای روشن کردن منطقه‌ای کوچک در محدوده مبلمان بسنده کنیم، دامنه دید افراد محدودشده و درنتیجه فضا حتی کوچک‌تر ازآنچه هست به نظر می‌آید.
ب. تغییر مسیر دید در ساختمان چگونه صورت می گیرد؟
گاهی ممکن است برای پنهان ساختن مشکلی ساختاری در یک محیط و یا هر هدف دیگر دکوراسیونی تصمیم بگیریم قسمتی از فضا در همان وهله اول ورود موردتوجه فرد بیننده قرار نگیرد. برای این منظور دو ابزار مهم وجود دارد:
- کاربرد نور
- کاربرد رنگ
اگرچه در میان این دو ابزار، کاربرد رنگ پایدارتر است ولی ممکن است با توجه به هدف موردنظر عدم توجه و تغییر مسیر دیداری مقطعی باشد و تنها مدتی این شرایط در محیط ایجاد شود لذا با نورپردازی هدف موردنظر بقیه قسمت‌ها از دید پنهان می‌سازیم.
ج. تأثیر نور بر رنگ محیط
نور یکی از عوامل تغییردهنده و اساساً هویت‌دهنده رنگ است. یکرنگ در معرض نورهای رنگی مختلف جلوه‌های گوناگونی دارد. این موضوع حتی در مورد شدت‌های متفاوت از یک نور نیز صدق می‌کند. به همین منظور انتخاب رنگ اشیاء و سطوح محیط در یک پروژه طراحی دکوراسیونی خوب می‌بایست هم‌زمان با در نظر گرفتن نور انتخابی و زوایای تابش آن صورت گیرد. در ضمن رنگ‌های روشن نور را منعکس و رنگ‌های تیره آن را جذب می‌کنند.
به‌این‌ترتیب نورها به‌صورت رنگی ساطع می‌شوند. درنتیجه تأثیرات آنها بر روی سطوح و لوازم مختلف باهم متفاوت خواهد بود به‌عنوان‌مثال نور قرمز بر روی سطوح و اشیایی به رنگ‌های مختلف از هر یک رنگی خاص به نمایش می‌گذارد. از این خصوصیت نورپردازی در معماری داخلی فضاها و همچنین صحنه‌آرایی در فیلم‌ها و تئاتر بسیار استفاده می‌شود. البته با توجه به تنوع نورپردازها نور در حالت معمولی و بدون رنگ نیز، درصحنه‌های فیلم و تئاتر کاربردهای مختلفی دارد. به‌عنوان‌مثال با استفاده از هنر نورپردازی می‌توان قسمتی از صحنه را دورتر و بخشی را نزدیک‌تر به تماشاگر نمایش داد.
د. نور عامل تفکیک‌کننده فضا
به عوامل دکوراسیونی کاربردی تفکیک‌کننده فضا نور را نیز باید افزود. البته این جداسازی به لحاظ ظاهری بوده و ترکیب ساختاری واقعی برای منفک کردن فضاها از هم وجود ندارد ولی انتخاب یک ترکیب نورپردازی مناسب یک فضای بزرگ را می‌توان به فضاهای کوچک‌تر آن‌هم با کارایی‌های مختلف تقسیم کرد. به‌عنوان‌مثال در یک سالن بزرگ یک‌خانه با انتخاب نورپردازهای مصنوعی مختلفی که هرکدام جهت انجام کاری خاص نوری مناسب را از خود ساطع می‌کنند، شما می‌توانید اتاق نشیمنی راحت، فضای غذاخوری مناسب و محیطی دلپذیر برای پذیرایی از مهمانان داشته باشید. البته وجود لوازم دکوراسیونی و کاربردی برای تکمیل این پروژه نوری جایگاه ویژه خود را دارا است.
نحوه انتقال صوت در ساختمان
- سروصدایی که از پنجره و درمی‌آید. هوابرد است.
- سروصدای موتورخانه به‌صورت پیکره‌ای است.
- سروصدای اتاق‌های یک ساختمان، ترکیبی از هوابرد و پیکره‌ای است.
مراحل طراحی ساختمان و تاثیر آن در اقلیم
طراحی باهدف کاهش اثرات صوت و ارتعاش، نیز خود از سه دیدگاه شهرسازی، معماری و سازه قابل‌بحث است که به دو دیدگاه اول پرداخته می‌شود:
الف- طراحی از دیدگاه شهرسازی
پس از مکان‌یابی برای ایجاد مجموعه ساختمانی باید طراحی طوری انجام گیرد که کمترین سطوح را در مقابل منبع ارتعاشی ایجاد نماید. چنانچه انتخاب محل احداث ساختمان در اختیار طراح باشد و سرچشمه تولید صدا نیز در نزدیکی آن قرار داشته باشد (مانند کارخانه یا مسیر جاده‌ای پررفت‌وآمد) نکات زیر توصیه می‌گردد:
- سطوح موازی ساختمان با منبع صوتی، حتی‌المقدور کمتر باشد
- از طریق ایجاد انحراف در مسیر عبور امواج اصلی یا تقسیم آن به مؤلفه‌های فرعی تأثیر امواج بر ساختمان کاهش یابد
- فضای سبز و پوشش گیاهی با انواع گونه‌های مناسب می‌تواند در جهت حذف امواج یا کاهش اثرات آنها مؤثر واقع شود
- احداث دیوارهای عایق صوتی می‌تواند اثرات امواج ناخواسته را به حداقل کاهش دهد
ب- طراحی از دیدگاه معماری
- نمای ساختمان: طراحی معماری نما، باید به‌گونه‌ای باشد که با ایجاد تغییر در بدنه ساختمان، مانند پیش‌آمدگی و فرورفتگی، مسیر ارتعاشات منحرف شود.
- فضاهای داخلی: با طراحی مناسب حائل‌های جداساز، فضاهای پرسروصدای داخلی از فضاهای مناسب برای استراحت و مطالعه جدا گردد.
- دیوارهای خارجی: از دیوار آجری باضخامت ۳۲ سانتیمتر، برای دیوارهای خارجی استفاده گردد و درجایی که استفاده از دیوارهای سنگین عملی نیست، دیوارهای دولایه یا چندلایه می‌تواند مفید باشد.
- سقف‌ها: با استفاده از انواع کف‌پوش‌های الیافی (موکت، فرش و غیره) صدا بندی مطلوب حاصل گردد.
- پنجره‌ها: پنجره یکی از نقاط ضعف در جدار خارجی ساختمان به شمار می‌رود، برای اصلاح این نقاط ضعف پیشنهاد می‌گردد:
- پنجره حتی‌المقدور در حد ضوابط و مقررات کوچک باشد.
- داخل قاب قرار گیرد.
- در فرورفتگی واقع شود.
- نسبت سطح پنجره به مساحت اتاق نشیمن از ۴۰ ٪ و در اتاق‌خواب از ۱۵ ٪ بیشتر نباشد.
- حتی‌المقدور دولایه باشد. برای عایق‌بندی بیشتر، کرکره یا پرده‌های پارچه‌ای قابل‌استفاده است.
نقش مصالح در مقابله با اصوات و ارتعاشات ناخواسته
- استفاده از مصالح مناسب برای جذب ارتعاشات و استهلاک انرژی، مانند آجر و آهن و بکار نبردن مصالح سخت از قبیل بتن و سنگ در سازه ساختمان، به‌طورکلی می‌تواند مفید واقع شود.
- در اجرای دیواره‌های خارجی حتی‌المقدور از مصالح سبک از قبیل هپلکس با منافذ متخلخل استفاده شود یا از بتن‌های سبک ساخته‌شده از دانه‌های پوکه صنعتی. چون باعث استهلاک انرژی و جذب ارتعاشات می‌گردند.
- در موارد نبود دسترسی و برای کاهش هزینه می‌توان به‌جای روش فوق از اجرای لایه عایق صوتی هوا در داخل دیواره‌های خارجی استفاده نمود.
- اجرای پلاستوفوم، با جداسازی دیوار از اسکلت سازه
- اجرای بتن شناور در سقف و کلاً در سطوح افقی
- اجرای عایق‌های صنعتی از قبیل پشم‌شیشه، پشم سنگ در سطوح افقی و عمودی
- اجرای داکتهای تأسیسات با عایق سپورکس یا عایق‌کاری لوله‌های تأسیساتی
- نصب واشرهای ضد ارتعاش در تأسیسات آب‌رسانی و شیرها؛ زیرا ارتعاش و ایجاد صدای داخل لوله اغلب به دلیل استفاده از واشرهای غیراستاندارد و فرسوده است. پیشنهاد نتیجه آنچه در بالا آمد تأكیدی است بر لزوم سپردن طراحی، اجرا و نظارت کارهای ساخت‌وساز به نیروهای متخصص و تحصیل‌کرده و در آن صورت می‌توان امید داشت که اینان، ضمن داشتن شناخت علمی از عوامل مؤثر در استحکام بنا، به عامل‌های پیشگیری و خطرات و عواقب زیان‌آور اثرات صوت و ارتعاش نیز توجه داشته باشند تا درنهایت، هدف غایی ساخت‌وساز که ایجاد آرامش و محیط مطلوب برای ساکنان است، ازنظر دور نماند.
استفاده از موانع صوتی در محیط
۱. دیوارهای عمودی (سازگار با محیط اطراف از نظر زیبایی شناسی)
- جنس دیوارها عمدتاً از نوع چوب، گچ، ساروج، بتن، سنگ، فلزات یا دیگر مواد است
- ازنظر زیبایی‌شناختی باید با محیط اطراف خود همگون و سازگار باشد
- به میزان کافی بلند و عریض باشد تا دید جاده را پوشش دهد
- در مواردی که منازل یا سایر کاربری‌ها روی تپه‌های مشرف‌به جاده قرارگرفته‌اند و یا اینکه ارتفاع آنها بیش از ارتفاع دیوارها است، از کار آیی دیوار کاسته می‌گردد که این کاهش کارایی در طراحی باید مدنظر قرار گیرد
- وجود بازشوها در دیوارها در محل تقاطع‌ها یا معابر ورودی و خروجی نیز از قابلیت آنها می‌کاهد
- پراکندگی ابنیه در امتداد مسیر معابر چگونگی احداث دیوارها و دیگر موانع را با مشکل مواجه می‌کند
- دیوارها تا فاصله ۶۱ متر از بزرگراه‌ها بیشترین مقدار اثر را دارا می‌باشند (معمولاً ردیف اول از منازل)
- نباید سبب افزایش محسوس صدا در سوی مقابل خود شوند
- درنهایت باید تراز صدا، اساساً برای ساکنین کنار بزرگراه‌ها و معابر پررفت‌وآمد، به شکل محسوس کاهش یابد
مقدار کاهش توسط دیوارها:
قابلیت کاهش صدای ترافیک توسط دیوارها بستگی زیادی به جنس آنها دارد. جهت کاهش مؤثر صدا مواد به‌کاربرده شده در موانع (دیوارها) می‌باید محکم و سفت بوده و به میزان کافی متراکم (حداقل ۲۰ کیلوگرم در مترمربع) باشند، ازنقطه‌نظر کاهش صدا کلیه موانع (دیوارها) در صورت واجد بودن شرایط مذکور، قابلیت کاهش صدا را به‌صورت مؤثری دارا خواهند بود.
۲. موانع زمینی (طراحی به صورت خاک ریز و تپه)
- از نوع مواد طبیعی نظیر خاک، سنگ و مواد مشابه می‌باشند
- عمدتاً از نوع خاک به‌صورت خاک‌ریز و تپه‌ها طراحی می‌شوند
- ازنظر زیبایی‌شناختی جذابیت بیشتری دارند
- زمین و فضای زیادی را اشغال می‌سازند
- مقدار صدا را ۳ دسی‌بل بیشتر از دیوارها کاهش می‌دهد
عوامل مؤثر بر سرعت صوت در مواد مختلف
- وزن حجمی
- جهت قرارگیری مولکول‌ها
- فرکانس
- سطح تماس جسم منتقل‌کننده
عوامل موثر بر میرایی صدا
- تخلخل موادی که صدا در آن منعکس می‌شود، مانند گیاهان، دیوار زبر، انواع جذب‌کننده‌ها (موکت و برف، جنگل و غیره)
- فاصله، با افزایش فاصله میرایی افزایش می‌یابد
- ذرات موجود در هوا، در هوای مه‌آلود صدا زودتر از هوای صاف از بین می‌رود
- فرکانس، با افزایش فرکانس، میرایی (تباهی) صدا بیشتر می‌شود، چون اصطکاک آن با هوا بیشتر می‌شود
- بیشترین سروصدا در پائیز و تابستان و کمترین سروصدا در بهار و زمستان است
چه عواملی باعث کاهش سروصدا می شود؟
- تغییر فرم (صوت در فضاها به دام می‌افتند).
- جهت قرارگیری
- فاصله
- استفاده از جذب‌کننده‌ها (درختان)
- استفاده از منعکس‌کننده‌ها (برف – تابلوی تبلیغات)
- جنس مصالح نماز سنگ چینی سروصدا را منعکس می‌کند ولی آجر زبر و خشن، صدا را جذب و منتقل می‌کند.
- ابعاد و تعداد بازشوها (هر چه بیشتر، سروصدای بیشتری وارد می‌شود).
- دیوارهای دوجداره و تک جداره
- نکته: از تکنیک‌های فیزیکی کاهش فشار صدا در ساختمان عبارت‌اند از: سایت پلان با طراحی معماری و روش‌های ساخت مانع و حصار.
نحوه عملکرد عایق‌بندی صوتی
در صورت لزوم، حتی اگر از صوت جلوگیری شود، حذف کامل صدا غیرممکن است. اگر منبع صوتی و شنونده هر دو در یک اتاق باشند، مقداری کاهش، توسط جذب صوت اتاق اتفاق می‌افتد و اگر آنها در اتاق‌های جداگانه‌ای باشند، آنگاه عایق‌بندی صوتی چاره کار خواهد بود. بین عایق‌بندی صوتی از صدای وارد بر هوا و عایق‌بندی صوتی از صدای وارد برسازه تفاوتی وجود دارد.
منبع صدای وارد به هوا، ابتدا هوای اطراف را تحت تأثیر قرار می‌دهد، مثل رادیو، فریاد زدن و موسیقی بلند، آمادر صدای وارد برسازه، منبع صدا مستقیماً در خود سازه انتشار می‌یابد مثل حرکت مردم در ساختمان و صدای تولیدشده دستگاه و ماشین‌آلات صدای یک پیانو مثالی برای هر دو صدای وارد بر هوا و صدای وارد برسازه است. صدا توسط ارتعاش مکانیکی و امواج فشاری انتشار می‌یابد تغييرات فشاری که به‌وسیله صحبت کردن با صدای بلند ایجاد می‌یابد.
حفاظت در برابر صداهای خارجی
احتیاط‌های لازم در برابر صدای خارجی (ترافیک و غیره) عبارت است از:
پلان مناسب ساختمان: مثل قرار گرفتن اتاق‌های نشیمن و استراحت باید به‌دوراز منبع صدا باشد.
عایق‌بندی صدای دیوارهای خارجی: به‌ویژه پنجره و عایق‌بندی در بیرون مثل، نصب شیشه‌های ثابت با سیستم‌های تهویه انجام می‌گیرد.
نصب صفحات عایق‌بندی صوتی در نماهای خارجی: صورت پذیرد و حفاظت صدایی از طریق محوطه‌سازی مثل خاک‌ریزی، دیوارها یا محیط‌های پوشیده از گیاه انجام بگیرد.
ایده ۱: بادشکن‌ها (زمستان)
دو روش در طراحی محیطی برای کم کردن باد زمستانی به کار می‌رود:
- استفاده از شکل زمین، ساختمان‌های مجاور و گیاهان برای حفاظت در برابر باد زمستانی
- -شکل و نحوه قرارگیری ساختمان به‌منظور کاهش تلاطم باد درزمستان
ایده ۲: آب و گیاهان (تابستان)
روش‌های مختلفی با استفاده از آب و گیاهان در کنار سطوح ساختمان برای ایجاد سایه و برودت تبخیری وجود دارد:
- استفاده از پوشش گیاهی برای خنک کردن محوطه
- افزایش میزان برودت در محوطه به كمك تبخیر
- استفاده از گیاهان در کنار دیوارهای خارجی ساختمان
- استفاده از آب فشان یا حوضچه‌های روی بام جهت برودت تبخیری
ایده ۳: اتاق‌های درونی بیرونی (زمستان و تابستان)
حیاط‌ها، پاسیوهای پوشیده، ایوان‌های حفاظت‌شده فصلی، گلخانه‌ها، فضاهای میانی و اتاق‌های رو به آفتاب می‌توانند در طراحی ساختمان برای سرمایش تابستان و گرمایش زمستان منظور گردند.
به‌صورت این سه روش:
- جهت اعتدال آب‌وهوا در تمام طول سال به مناطق نیمه محافظت‌شده در خارج بنا طرح کنید
- ایجاد نواحی داخلی آفتاب‌گیر جهت استفاده حداکثر از حرارت خورشید
- طرح اتاق‌ها یا عملکردهایی مخصوص در انطباق با جهت تابش خورشید
ایده ۴: تحت حفاظت زمین (زمستان و تابستان)
روش‌های مثل استفاده از زمین در مقابل دیوارهای ساختمان یا روی سقف آن با ساختن يك كف بتنی روی زمین، ازنظر آب و هوائی، برای عایق‌کاری زمستان و محافظت در مقابل باد زمستان و سرمایش تابش مفید است. این روش‌ها اغلب به نام پیوستگی با زمین و یا حفاظت از طریق زمین خوانده می‌شوند:
- قرار دادن ساختمان در عمق زمین یا بالا آوردن سطح خاك جهت استفاده از زمین به‌عنوان حفاظ
- قرار دادن کف ساختمان بر روی زمین جهت تبادل حرارتی با زمین
- استفاده از چمن بر روی بام
ایده ۵: دیوارها و پنجره‌های آفتابی (زمستان)
استفاده از آفتاب زمستان از طریق درها و پنجره‌های رو به آفتاب برای گرمایش يك ساختمان به چند روش عملی می‌شود:
- ازدیاد انعکاس زمین و سطوح بیرون از پنجره‌های مقابل آفتاب زمستان
- شکل و نحوه قرارگیری ساختمان به‌منظور افزایش میزان استفاده از خورشید در زمستان
- استفاده از دیوارهای خورشیدی و کولکتورهای روی بام بر روی سطوح رو به جنوب
- استفاده از مواد با ظرفیت حرارتی زیاد جهت ذخیره حرارت خورشید افزایش پنجره‌های رو به جنوب
- تعبیه سطوح منعکس‌کننده بیرون از پنجره برای افزایش انعکاس در زمستان
- استفاده از پنجره‌های سقفی جهت جذب انرژی خورشیدی و نور طبیعی
برای طراحی داخلی، طراحی نقشه و طراحی نما ساختمان می توانید سفارش خود را به صورت آنلاین در سایت ما ثبت کنید!
